Bezpieczeństwo pracy i ergonomia - Podstawy fizjologii pracy
1. Fizjologia pracy - bada fizyczną budowę i czynności ciała pracującego człowieka. Dzięki wynikom tych badań można ekonomicznie wykorzystać siłę roboczą pracownika, aby uniknąć zbędny wysiłek i zmęczenie.
9. Rodzaje wysiłku fizycznego:
2. Etapy procesu pracy w stosunku do okresu zatrudnienia:
- przedstartowy (przygotowanie stanowiska/pracownika)
- wyjściowy (stan psychofizyczny pracownika przed podjęciem pracy)
- nauki (nabieranie wprawy)
- równowagi roboczej (najlepsze wyniki parametrów pracy)
- zmęczenia (gorsze wyniki parametrów pracy)
3. Organizm ludzki posiada górną strefę powyżej optymalnego działania człowieka (przeciążenie sensoryczne), prawidłową strefę działania człowieka oraz dolną strefę optymalnego działania (głód sensoryczny). Te granice są zmienne i zależą od m.in. od rodzaju i ilości pracy, rodzaju i przebiegu zmęczenia, motywacji i podstawy moralnej.
4. Wydolność fizyczna organizmu to umiejętność człowieka do wykonywania pracy fizycznej bez głębszego zmęczenia, a także bez wyraźnych zmian wewnętrznych w organizmie. Wydolność fizyczna to także zdolność do szybkiej regeneracji organizmu po ukończonym wysiłku.
5. Wyróżniamy dwa charaktery zmęczenia:
- zmęczenie ośrodkowe - bóle mięśni + aspekty psychiczne (tj. zmniejszenie motywacji i koncentracji)
- zmęczenie obwodowe - zmęczenie pracujących mięśni (zmniejsza siła, skurcze)
6. Zmęczenie przewlekłe występuje, gdy dochodzi do zaburzeń w działaniu mechanizmów kontrolujących funkcje fizjologiczne organizmu i rozwoju stanów patologicznych.
7. Czynniki powodujące obciążenie człowieka:
- czynności robocze
- miejsce i charakter pracy
8. Ocenę ciężkości pracy można także mierzyć poprzez pomiar wydatku energetycznego mierzonego obciążeniem bezwzględnym (ilość energii wydatkowanej przez organizm w jednostce czasu).
- wysiłek lokalny – gdy w wysiłku zaangażowanych jest mniej niż 30% całej masy mięśniowej
- wysiłek ogólny – gdy w wysiłku zaangażowanych jest ponad 30% masy mięśni
- wysiłek maksymalny – gdy zapotrzebowanie na tlen jest równe indywidualnej wartości maksymalnego pobierania tlenu przez organizm
- wysiłki supramaksymalne – gdy zapotrzebowanie na tlen przekracza wartość maksymalnego pobierania tlenu przez organizm
- wysiłki submaksymalne – występują wtedy, gdy zapotrzebowanie na tlen jest mniejsze, niż wartość maksymalnego pobierania tlenu przez organizm
10. Metody pomiaru wydatku energetycznego (kryterium ciężkości pracy fizycznej):
- metoda kalorymetrii bezpośredniej (pomiar ilości ciepła wytwarzanego przez organizm)
- metoda kalorymetrii pośredniej (pomiar ilości tlenu pobieranego przez organizm)
- równoważnik tlenowy (pomiar obojętności powietrza wdychanego oraz składu chemicznego powietrza wydychanego)
- metody tabelaryczne (skategoryzowane rodzaje wysiłku uwzględniające różne parametry)
Przykłady:
- prace lekkie - np. prace biurowe
- prace średniociężkie - np. obsługa maszyn i urządzeń
- prace ciężkie - np. używanie ciężkich narzędzi
11. Biorąc za kryterium napięcie mięśni, pracę człowieka można podzielić na dwa rodzaje:
- praca statyczna, czyli taka, w której mięśnie człowieka znajdują się w stanie długotrwałego napięcia,
- praca dynamiczna, czyli taka, w której napięcie mięśni powoduje zmianę ich układu, a w rezultacie zmianę położenia ciała.
12. W ocenie obciążeń statycznych powinny być wzięte pod uwagę następujące czynniki:
- zajmowana pozycja ciała i stopień jej wymuszenia
- obecność operacji roboczych wymagających istotnych napięć statycznych
- wielkość rozwijanych sił podczas napięć statycznych
- czas trwania obciążeń.