Prawo autorskie i gospodarcze - Autorskie prawa osobiste

1. Autorskie prawa osobiste to zespół praw, jakie przysługują twórcy względem utworu. Chronią one "intelektualny" związek twórcy z utworem.

Cechy autorskich praw osobistych:

• są bezpośrednio związane z autorem
• dotyczą osobistej relacji twórcy z utworem
• są nieograniczone w czasie (nigdy nie gasną - w porównaniu do majątkowych, które gasną po 70 latach od śmierci twórcy)
• nie można z nich zrezygnować ani nikomu przekazać
• zawsze przysługują twórcy

2. Jeśli autorskie prawa osobiste zostały naruszone cudzym działaniem, twórca może żądać aby osoba, która dopuściła się naruszenia, usunęła skutki tego działania oraz złożyła publiczne oświadczenie. Jeśli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy jakąś sumę pieniężną jako zadośćuczynienie za doznaną krzywdę lub daną kwotę przekazać na wskazany przez twórcę cel społeczny.

3. Przykładowe uprawnienia autora z tytułu posiadania praw osobistych:

• prawo do autorstwa utworu
• prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem lub udostępniania go anonimowo
• prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania
• prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności 
• prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

4. Nikt nie może ingerować w treść i formę utworu.

5. Autorskie prawa osobiste obowiązują bez ograniczeń czasowych. Dlatego też po śmierci autora wykonują je w pierwszym rzędzie małżonek - a jeśli nie istnieje, wtedy kolejno: dzieci, rodzice, rodzeństwo, wnukowie, dzieci rodzeństwa.

6. Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej o Artystycznych Wykonaniach i Fonogramach został podpisany przez państwa członkowskie WIPO w dniu 20 grudnia 1996 roku. W Polsce zaczął obowiązywać od 21 października 2003 roku. 

Artysta ma prawo do sprzeciwiania się jakimkolwiek zniekształceniom, okrojeniom bądź innym modyfikacjom jako artystycznego wykonania, które mogłoby naruszać jego dobre imię. Prawa te zostają utrzymane także po śmierci artysty wykonawcy, do czasu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych.

Traktat odnosi się także do:

• praw majątkowych artystów wykonawców do ich nieutrwalonych artystycznych wykonań
• prawa zwielokrotnienia
• prawa wprowadzenia do obrotu
• prawa najmu
• prawa publicznego udostępniania utrwalonych artystycznych wykonań 

7. Porozumienie TRIPS reguluje wszystkie obszary własności intelektualnej takich jak ochronę dla praw autorskich i pokrewnych. Celem tego porozumienia jest ochrona, dochodzenie i egzekwowanie praw własności intelektualnej. 

8. Autorskie prawa osobiste według prawa polskiego są:

• bezterminowe
• niezbywalne
• nie podlegają dziedziczeniu

9. Autorom programów komputerowych nie przysługują prawa nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności, ani prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

10. Prawa autorskie pokrewne dotyczą:

• artystycznego wykonania (każde wykonanie utworu mające charakter artystyczny)
• fonogramów i wideogramów (pierwsze utrwalenie warstwy audio/wideo)
• nagrań
• pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych

Zakres tego korzystania i rozporządzania dotyczy:

• zwielokrotniania określoną techniką
• najmu i użyczania egzemplarzy
• publicznego udostępniania fonogramu lub wideogramu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie

Prawo związane z fonografami i wideogramami gaśnie z upływem 50 lat następujących po roku, w którym fonogram lub wideogram został sporządzony.

11. Organizacjom radiowym lub telewizyjnym przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania ze swoich nagrań programów w zakresie:

• utrwalania
• zwielokrotniania
• nadawania przez inne radio/telewizję
• reemitowania
• wprowadzania do obrotu ich utrwaleń
• odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu
• udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym

12. Wydawca, który jako pierwszy w sposób zgodny z prawem opublikował lub w inny sposób rozpowszechnił utwór, którego czas ochrony już wygasł lub jego egzemplarze nie były jeszcze publicznie udostępniane, przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania tym utworem i korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji przez okres 25 lat od daty pierwszej publikacji.

13. Temu, kto po upływie czasu ochrony prawa autorskiego do utworu przygotował jego wydanie krytyczne lub naukowe, niebędące utworem, przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania takim wydaniem i korzystania z niego przez okres 30 lat od jego publikacji.