Historia i społeczeństwo - Wzorowy obywatel wczoraj i dziś

1. Główne zasady demokracji ukształtowały się ponad 2,5 tys. lat temu w starożytnej Grecji. Starożytnym Rzymianom zawdzięczamy natomiast pojęcie republiki.

2. Demokracja - forma ustroju państwa, w której źródłem władczy jest wola większości obywateli. Przyznając obywatelom prawa polityczne oraz liczne swobody, gwarantuje się im udział w sprawowaniu władzy.

3. Ustrój demokratyczny ukształtował się w starożytnych Atenach. Początkowo rządy w ateńskiej polis spoczywały w rękach wąskiej grupy arystokratów. Zmiany ustrojowe wprowadził Solon. Podzielił on obywateli na grupy (zależność od majątku). Kolejne zmiany wprowadził Klejstenes - doprowadził on do powołania nowej instytucji - demokratycznie wybieranej przez wszystkich obywateli Rady Pięciuset. W jego czasach odbywało się tzw. zgromadzenie - w jego obradach mogli brać udział wszyscy obywatele. Perykles w 462 r. p.n.e. doprowadził do przyznania urzędnikom państwowym pensji. W V w. p.n.e. ideałem państwa ateńskiego było zapewnienie obywatelom równego dostępu do życia publicznego.

4. Ustrój państwa rzymskiego zmieniał się na przestrzeni wieków. Do 509 r. p.n.e. Rzym był monarchią. Po wygnania ostatniego króla stał się republiką. Rzymianie uważali państwo za wspólną sprawę ogółu obywateli, ludu rzymskiego. Najważniejszym organem władzy było zgromadzenie. W praktyce jednak władza znajdowała się w rękach wysokich urzędników i senatorów. Urzędnicy sprawujący swe funkcje w ciągu rocznej kadencji, mieli wyłączne prawo do zwoływania zgromadzeń. Tylko oni mogli przedstawiać ludowi do uchwalenia propozycji nowych praw. Miejscem, gdzie dyskutowano nad polityką państwa i nowymi prawami - był senat.

5. Ideał obywatela w świecie antycznym:
  • powinien starać się uczestniczyć w sprawach swego państwa - w życiu politycznym, religijnym i kulturalnym
  • miał współtworzyć otaczającą go rzeczywistość przez udział w zgromadzeniach, w debatach publicznych, służbę w armii i uczestnictwo w kulcie religijnym sprawowanym przez wspólnotę polityczną.