J.polski - Oświecenie
1. Oświecenie, czyli "wiek rozumu" i "wiek filozofów" (z j.niemieckiego "rozświetlenie" - pojęcie to symbolizowało rozproszenie przez światło rozumu mroków zabobonu) trwało w Polsce od lat 40. XVIII wieku do 1822 roku (wydanie I tomu Poezji Adama Mickiewicza), a w krajach europejskich trwał głównie w wieku XVIII (do czasu rewolucji francuskiej). Za kolebkę oświecenia uznaje się 3 kraje: Anglię, Holandię i Francję.
2. Światopoglądy ludzi: najlepsze źródło wiedzy i narzędzie poznania stanowi rozum.
3. Racjonalizm - nurt w filozofii, który uznaje absolutny prymat rozumu i nauki w drodze do poznania świata i człowieka.
4. Rokoko - styl artystyczny, bez porównania lżejszy, mniej monumentalny, zaznaczający się najwyraźniej w zdobieniu wnętrz, w meblarstwie i w stroju. Cechy: lekkość, wdzięk, wyszukane formy, asymetria.
5. Klasycyzm - nazwa zespołu kierunków artystycznych nawiązujących do dorobku antycznego grecko-rzymskiego. Za podstawowy cel sztuki klasycy uznali poszukiwanie prawdy i piękna.
6. Empiryzm - kierunek filozoficzny, który uznawał, że proces poznawania świata i prawdy powinien być oparty na doświadczeniu i eksperymencie (najlepszą metodą była indukcja).
7. Sensualizm - pogląd, według którego zmysły są źródłem poznania świata, odbiciem rzeczywistości. Tabula rasa (biała karta) zgodnie z tym poglądem oznaczała, że umysł każdego człowieka jest początkowo podobny do niezapisanej karty. Dopiero później życie ludzkie zostaje utrwalone w umyśle i kształtuje ludzką indywidualność.
8. Deizm uznaje istnienie Boga jako stwórcy świata, jednakże odrzuca objawienia. Stwórca nie ingeruje w stworzony świat. Ateizm natomiast oznacza odrzucenie istnienia Boga.
9. Bajka to utwór epicki mający charakter dydaktyczny (np. morał). Bohaterami mogą być zwierzęta, które oznaczają typy i postawy ludzkie (alegoria). Wyróżniamy bajki ezopowe, narracyjne i posiadające fabułę.
10. Satyra to utwory ośmieszające jakieś postawy, poglądy oraz zachowania, a także osoby i środowiska. Satyra posługuje się hiperbolą i karykaturą.
11. Filozofia Kanta - wszystkie sądy na świecie możemy podzielić na aprioryczne i aposterioryczne, dotyczyła zastanowienia się nad kosmologicznym i zarazem antropologicznym problemem przyrody oraz roli i miejsca człowieka.
12. Liberalizm to ideologia i kierunek polityczny, w którym wolność jest ważną wartością podobnie jak wartości demokratyczne i prawa obywatelskie. W programie oświeceniowych liberałów należy wymienić hasła zniesienia feudalnego ustroju, ograniczenia szlacheckich przywilejów, ale także i ograniczenia roli Kościoła.
13. Utylitaryzm to postawa oświecenia, która mówiła, że każde działanie powinno dawać jak największe szczęście jak największej liczbie ludzi. Przykładem literatury są "Bajki" Ignacego Krasickiego.
14. Libertynizm to postawa światopoglądowa, charakteryzująca się łamaniem powszechnie przyjętych zasad moralnych.
15. Kultura oświecenia w Polsce:
3. Racjonalizm - nurt w filozofii, który uznaje absolutny prymat rozumu i nauki w drodze do poznania świata i człowieka.
4. Rokoko - styl artystyczny, bez porównania lżejszy, mniej monumentalny, zaznaczający się najwyraźniej w zdobieniu wnętrz, w meblarstwie i w stroju. Cechy: lekkość, wdzięk, wyszukane formy, asymetria.
5. Klasycyzm - nazwa zespołu kierunków artystycznych nawiązujących do dorobku antycznego grecko-rzymskiego. Za podstawowy cel sztuki klasycy uznali poszukiwanie prawdy i piękna.
6. Empiryzm - kierunek filozoficzny, który uznawał, że proces poznawania świata i prawdy powinien być oparty na doświadczeniu i eksperymencie (najlepszą metodą była indukcja).
7. Sensualizm - pogląd, według którego zmysły są źródłem poznania świata, odbiciem rzeczywistości. Tabula rasa (biała karta) zgodnie z tym poglądem oznaczała, że umysł każdego człowieka jest początkowo podobny do niezapisanej karty. Dopiero później życie ludzkie zostaje utrwalone w umyśle i kształtuje ludzką indywidualność.
8. Deizm uznaje istnienie Boga jako stwórcy świata, jednakże odrzuca objawienia. Stwórca nie ingeruje w stworzony świat. Ateizm natomiast oznacza odrzucenie istnienia Boga.
9. Bajka to utwór epicki mający charakter dydaktyczny (np. morał). Bohaterami mogą być zwierzęta, które oznaczają typy i postawy ludzkie (alegoria). Wyróżniamy bajki ezopowe, narracyjne i posiadające fabułę.
10. Satyra to utwory ośmieszające jakieś postawy, poglądy oraz zachowania, a także osoby i środowiska. Satyra posługuje się hiperbolą i karykaturą.
11. Filozofia Kanta - wszystkie sądy na świecie możemy podzielić na aprioryczne i aposterioryczne, dotyczyła zastanowienia się nad kosmologicznym i zarazem antropologicznym problemem przyrody oraz roli i miejsca człowieka.
12. Liberalizm to ideologia i kierunek polityczny, w którym wolność jest ważną wartością podobnie jak wartości demokratyczne i prawa obywatelskie. W programie oświeceniowych liberałów należy wymienić hasła zniesienia feudalnego ustroju, ograniczenia szlacheckich przywilejów, ale także i ograniczenia roli Kościoła.
13. Utylitaryzm to postawa oświecenia, która mówiła, że każde działanie powinno dawać jak największe szczęście jak największej liczbie ludzi. Przykładem literatury są "Bajki" Ignacego Krasickiego.
14. Libertynizm to postawa światopoglądowa, charakteryzująca się łamaniem powszechnie przyjętych zasad moralnych.
15. Kultura oświecenia w Polsce:
- Czasopiśmiennictwo narodziło się, ponieważ nastąpiło upowszechnienie edukacji, a co za tym idzie, coraz więcej ludzi potrafiło pisać i czytać. Skutkowało to coraz większą ilością sprzedawanych gazet, książek itp. Nastąpił początek nowoczesnego społeczeństwa.
- Mecenat królewski - Panował wtedy król Stanisław August Poniatowski, z jego inicjatywy zaczęto produkować magazyn "Monitor", poza tym powstała państwowa Szkoła Rycerska, a także powstał Teatr Narodowy. Organizowane były obiady czwartkowe.
- Szkolnictwo - Komisja Edukacji Narodowej została utworzona w 1773 roku opracowała system edukacji, a Towarzystwo do Ksiąg elementarnych opracowało programy nauczania oraz podręczniki (powołane 1775r.)
- Biblioteka - Z powodu upowszechnienia się książek, powstały liczne kawiarnie, biblioteki, oraz wypożyczalnie książek. Nastąpił coraz większy ich nakład. Życie intelektualne społeczeństwa wzrosło.
16. Twórczość Ignacego Krasickiego:
Ignacy Krasicki tworzył m.in. bajki ("Jagnię i wilcy") i satyry ("Pijaństwo"). W swoich utworach piętnował wad i przywar jednostek i grup społecznych. Nawiązywał on do starożytnej idei złotego środka i sceptycyzmu.
Wymiar dydaktyczny:
- rozwinięcie i udoskonalenie polskiego języka poetyckiego
- stworzenie poematów heroikomicznych
- udoskonalenie w polskiej poezji wzorów gatunków bajki i satyry.
- model literatury, w którym kształtuje się społeczeństwo przez krytykę wad i pokazywanie wzorców
17. Powiastka filozoficzna to utwór prozatorski o lekkiej i prostej fabule będącej pretekstem do zaprezentowania jakieś idei. Problematyka światopoglądowa i moralna ujmowana jest w sposób żartobliwy i prześmiewczy. Przykładem jest "Kubuś Fatalista i jego pan" Denisa Diderota.
18. John Locke sformułował koncepcję poznania opartego na rozumie i doświadczeniu. W ludzkim umyśle nie ma idei wrodzonych. Gdy się rodzi ma tzw. niezapisaną kartę (tabula rasa). Fundamentem całej wiedzy oraz pojęć i wyobrażeń o świecie jest tylko doświadczenie.
19. Wolter uważał, że celem życia ludzkiego powinno być naprawianie świata, oraz pomniejszenie cierpień i zła. Wiele swoich utworów poświęcił obronie prawa każdego człowieka do wolności sumienia i wyznania.
20. Sentymentalizm miał w literaturze ukazywać wewnętrzne przeżycia twórcy i wyrażenie uczuć innych ludzi, głównie w sielankach, elegiach i pieśniach - np. w wierszach Franciszka Karpińskiego.
18. John Locke sformułował koncepcję poznania opartego na rozumie i doświadczeniu. W ludzkim umyśle nie ma idei wrodzonych. Gdy się rodzi ma tzw. niezapisaną kartę (tabula rasa). Fundamentem całej wiedzy oraz pojęć i wyobrażeń o świecie jest tylko doświadczenie.
19. Wolter uważał, że celem życia ludzkiego powinno być naprawianie świata, oraz pomniejszenie cierpień i zła. Wiele swoich utworów poświęcił obronie prawa każdego człowieka do wolności sumienia i wyznania.
20. Sentymentalizm miał w literaturze ukazywać wewnętrzne przeżycia twórcy i wyrażenie uczuć innych ludzi, głównie w sielankach, elegiach i pieśniach - np. w wierszach Franciszka Karpińskiego.